मराठी भाषा (कोड -009) – Objectives इयत्ता- नववी व दहावी (2020-21)

आपल्या महाराष्ट्र राज्याची राजभाषा मराठी आहे. एकमेकाांशी सांवाद साधताना, ववचाराांची देवाण ेवाण -
करताना, आपल्या भावना समोरील व्यक्ती समोर माांडताना या भाषेचा प्रभावी व योग्य वापर करणे
आवश्यक असते. मराठी भाषा समद्ृ ध आहे. सांस्कृत भाषा ही मराठीची जननी होय.
मराठी भाषेतील वाड.मयाला प्रदी घ परांपरा आहे. ललखित वाड.मयाबरोबरच लोक वाड.मयाचीही परांपरा आहे.
‘माझा मराठाची बोलूकवतुके|परी अमतृ ातेही पजेसी जीांके ै | ऐसी अक्षरेंची रलसके| मेळववन |’अशी प्रततज्ञा सांत
ज्ञानेश्वराांनी के ली आखण ती तडीस नेली. ‘वववेकलसधां ु’ हा ग्रांथ ललहहणारे आद्य कवी
मुकांुदराज,‘ज्ञानेश्वरी’,’अमतृ ानुभव’,‘चाांगदेव पासष्ट्टी’ असे ग्रांथ ललहहणारे श्री सांत ज्ञानेश्वर याांनी मराठी भाषा
सांपन्न के ली.
‘मराठी असे आमुची मायबोली’ असे प्रत्येक मराठी माणसानेअलभमानाने म्हटले पाहहजे. मराठीतनू बोलणे,
मराठीतून पत्रव्यवहार करणे, मराठी वत्तृ पत्रे व ग्रांथाांचे वाचन करणे, हे आपणा सवाांचेच कतघव्य आहे.
महाराष्ट्राची राजभाषा मराठी असलेल्या या महाराष्ट्रात अनेक बोलीभाषा आहेत.
२७ फेब्रुवारी हा ज्येष्ट्ठ साहहत्त्यक ववष्ट्णू वामन लशरवाडकर अथाघत कुसुमाग्रज याांचा जन्महदवस ‘जागततक
मराठी भाषा हदन’ म्हणून साजरा केला जातो. श्रवण कौशल्य म्हणजे ऐकणे, भाषण सांभाषण कौशल्य म्हणजे
बोलणे, वाचन कौशल्य म्हणजे आपल्यासमोरील मजकूर वाचणे, लेिन कौशल्य म्हणजे सुांदर सुवाच्च
अक्षरात ललहहणे अशा सवघ कौशल्याांवर प्रभुत्त्व लमळवण्यासाठी मराठी भाषा लशक्षण महत्त्वाचे आहे.
‘लाभले आम्हास भाग्य बोलतो मराठी
जाहलो िरेच धन्य ऐकतो मराठी
धमघ, पांथ, जात एक जाणतो मराठी
एवढ्या जगात माय मानतो मराठी
अशा सुांदर शब्दात कवी सुरेश भट याांनी माय मराठीवणघन के ले आहे. 

मराठी भाषा शिक्षणाचे उद्देि
१. श्रवण कौिल्य-(Listening Skill)
 ववववध प्रसार माध्यमाांद्वारे( वतघमानपत्र, टीव्हीवरील बातम्या, यु मालसके, वावषघक अांक, प्रसाररत होणाऱ्या
चचाघ, सांवाद) याबाबत स्वतःचे मत तनत्श्चत करता येणे.
 सावघजतनक हठकाणी (बस स्थानक, रेल्वे स्थानक, ववमानतळ महानगरपाललका, ग्रामसभा, नगरपाललका,
गणेशोत्सव, नवरात्रोत्सव) केलेल्या सूचनाांनुसार आपल्याशी सांबांधधत असलेल्या सूचना लक्षात ेणे.
 औपचाररक व अनौपचाररक सांवाद, सांभाषण ऐकून त्यात सक्रिय भाग ेता येणे.
 ववववध प्रकारच्या साहहत्यातील (कथा, कववता, कादांबरी, नाटक, लेि, प्रवास वणघन) याांचा भावाथघ समजून
 ेता येणे.
 ववववध साहहत्य प्रकाराच्या ध्वतनक्रफती ऐकून त्यातील स्वरा ात, आरोह-अवरोह या वैलशष्ट्टयाांची जाण होणे॰
ववववध साहहत्यप्रकार ऐकून त्याबाबत मत ठरवता येणे.

२. भाषण व संभाषण कौिल्य- (Speaking Skill)
 ववववध पद्य प्रकाराांना (कववता, भारुड, नाटयसांगीत, देशभक्तीपर गीते, ववडबां न काव्य) याांना चाली लावून
त्याांचे सादरीकरण करता येणे.
 ववषयानुरूप स्वतःचे स्वतांत्र ववचार परिडपणे माांडता येणे (समीक्षा क्रकांवा समीक्षण)
 ववववध उपिमाचे तनयोजन/आयोजन करून त्यात सक्रिय भाग ेता येणे.
(स्वातांत्र्य हदन, प्रजासत्ताक हदन, लशक्षक हदन, मराठी हदन, वक्षृ ारोपण) यासारिे अनेक ववषय भाषण
सांभाषण कौशल्य यातील बारकावे समजून ेऊन त्याचा योग्य वापर करता येणे.
 प्रसांगानुरूप (दःुि, सुि, आनांद, राग) समोरील व्यक्तीशी सांवाद साधनू स्वतःचे मत प्रभावीपणे माांडता येणे.
३. वाचन कौिल्य-(Reading Skill)
 पाठ्यपुस्तक व पाठ्येतर इतर साहहत्याचे (मालसके, वावषघक अांक, कथा, कादांबरी, नाटक) समजपूवकघ प्रकट
वाचन करता येणे.
 ववरामधचन्हाांची दिल ेऊन (पूणवघवराम,अधघववराम, प्रश्नधचन्ह, उद्गारधचन्ह एकेरी व दहुेरी अवतरण धचन्ह)
अथपघ ूणघ प्रकट वाचन करता येणे.
 हदलेल्या उताऱ्याच्या आशयाची मध्यवती कल्पना,ववचार समजून ेऊन लेिन करता येणे.
 ववववध साहहत्य प्रकाराांचे समजपूवकघ वाचन करून त्याचा आस्वाद ेता येणे.
 आांतरजालावर उपलब्ध असलेल्या सांके त स्थळावरील माहहतीचे वाचन करता येणे.
 सावघजतनक हठकाणी ललहहलेल्या सूचना व माहहती समजपूवकघ वाचनू त्याबाबत योग्य ववचार करता येण

४. लेखन कौिल्य- (WritingSkill)
 लेिन करताना शुद्धलेिनाच्या तनयमाांचे पालन करता येणे
 वाचलेल्या साहहत्याच्या आशयातील मध्यवती ववचाराांचे लेिन करता येणे.
 हदलेल्या ववषयाांमध्ये स्वतःच्या ववचाराांची भर ालून पुनललेखिन करता येणे.
 म्हणी, वाक्प्रचार, शब्द, शब्दसमूह, आलांकाररक शब्द, सुभावषते याांचा लेिनात उपयोग करता येणे.
 सामात्जक प्रश्नावर अभ्यासपूणघ लेिन करता येणे. (उदाहरणाथघ- शेतकरी आत्महत्या, हुांडाबळी, व्यसनमुक्ती,
पाण्याचा प्रश्न, राजकारणातील डामोडीांचा समाजावर होत असलेला पररणाम, भ्रष्ट्टाचार, प्रदषूणाचा पररणाम
कारणे उपाय योजना, इांटरनेटचा गैरवापर, सायबर िाईम)
 टना, प्रसांग, स्वानुभव याांचे तुलनात्मक लेिन करता येणे.
(बातमी लेिन, वत्तृ लेिन, जाहहरात लेिन, सांवाद लेिन, पत्रलेिन कथालेिन)
 ऐकलेल्या, अनुभवलेल्या माहहतीचे स्वतःच्या शब्दात लेिन करता येणे.
 पाठ्यपुस्तकात समाववष्ट्ट असलेल्या उपयोत्जत टकाांवर लेिन करता येणे.
अध्ययन कौिल्य-
 सांदभाघसाठी शब्दकोश पाहता येणे.
 हदलेल्या ववषयाचा सिोल अभ्यास करून स्वमत माांडता येणे.
 टना, प्रसांग, कायघिम या बाबत अलभप्राय माांडता येणे.
 शब्दसमूह, वाक्प्रचार, म्हणी याांचा लेिनात व भाषण सांभाषणात प्रभावीपणे वापर करता येणे.
 आांतरजालाचा वापर करून ऑनलाइन व्यवहार करता येणे. तसेच सोशल मीडडयाचा योग्य वापर करता येणे.
 सांगणकावर उपलब्ध असणाऱ्या ववववध शैक्षखणक ऍप्ललके शनचा अभ्यासासाठी वापर करता येणे.

 प्रसार माध्यमाद्वारे उपलब्ध होणाऱ्या कलाकृतीचा आस्वाद ेता येणे त्याबाबत धचक्रकत्सक ववचार करता
येणे.
 ववववध सामात्जक समस्या बाबत आपले मत परिडपणे माांडता येणे. शिक्षकांसाठी सूचना-ज्ञानाबरोबरच
आकलनाला प्राधान्य द्यावे. ववद्यार्थयाघला स्वतःचे मत माांडू द्यावे, त्याच्या अलभव्यक्तीला प्राधान्य
द्यावे.पाठ,कववता याांची साांगड शाळा बाहेरील जीवनाशी ालून उदाहरणे देऊन मुद्दे पटवून द्यावे.
आनांददायी अध्ययन असावे. सकारात्मक ववचार रुजवत आधतुनक तांत्रज्ञानाचा वापर करावा शैक्षखणक
साहहत्याचा योग्य हठकाणी वापर करावा लशक्षकाांनी पाठ्यपुस्तकात समाववष्ट्ट असणाऱ्या भाषाववषयक
क्षमताचा ववचार करुन ववद्यार्थयाांमधील भावषक क्षमता ववकलसत होण्यासाठी ववववध उपिम क्रकांवा कृती
ववद्यार्थयाांकडून करून घ्याव्यात. सवघ व्याकरण टकाांची उजळणी लशक्षकाांनी ववद्यार्थयाांकडून करून घ्यावी.
सराव करून घ्यावा.
 व्याकरणाची उजळणी- शब्दाांच्या जाती, प्रयोग, वाक्याांचे प्रकार क्रकांवा वाक्य रूपाांतर ,समानाथी शब्द व
ववरुद्धाथी शब्द, ललांग ,वचन, मराठी लेिन तनयमाप्रमाणे देणे, ववरामधचन्हे, सामान्य रूप, ववभत्क्तप्रत्यय,
समास,काळ याचा सराव करून ेणे. लशक्षकाांनी सजृ नशील त्याने कल्पकतेने ववववध भावषक कृतीांची रचना
करावी ववद्यार्थयाांना त्यासाठी प्रेररत करावे यातनू च ववद्यार्थयाांची तनरीक्षण क्षमता ववचार क्षमता व कृतत
क्षमता याांना सांधी लमळेल.